Η οικονομία είναι καθαρά ένα ανθρώπινο δημιούργημα και ευρίσκεται σε παράλληλη εξέλιξη με την εξέλιξη του ανθρώπου. Στόχο έχει την ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ των ανθρώπων στα πλαίσια μίας δίκαιης κατανομής του παραγόμενου πλούτου. Χρησιμοποιούνται πλέον οικονομικοί όροι που εάν δεν είσαι του επαγγέλματος δεν ξέρεις πλέον τι σημαίνουν και τι επιπτώσεις έχουν στη ζωή μας.
Όλοι έχουμε επίγνωση ότι οι πόλεμοι των ανθρώπων, έχουν το οικονομικό σαν βασικό κίνητρο, μέσα από τον έλεγχο και εκμετάλλευση των ηττημένων και αδυνάμων. Έχοντας πάντα μια ηθική κάλυψη που δικαιολογεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων αυτού του είδους τις επιλογές. Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται απαραιτήτως και την οικονομική ευμάρεια του λαού από την πλευρά των «νικητών». Μία δυνατή οικονομία συνεπάγεται και ισχύ της χώρας που την έχει και θέτει εύκολα τους όρους της στις υπόλοιπες οικονομίες.
Στη νέα παγκόσμια πραγματικότητα όπου πλέον η οικονομία δεν έχει σύνορα, είναι μοναδική ευκαιρία για τον άνθρωπο να αναπτύξει την αίσθηση της συνύπαρξης με όρους αμοιβαίας αποδοχής, λαμβάνοντας πλήρως ο καθένας τις ευθύνες που του αναλογούν, δίχως και να κάνει πίσω στα δικαιώματά του.
Η ίδια η οικονομία με τους κανόνες της, ελέγχει την ανθρώπινη συμπεριφορά ώστε να υπάρχει μία ισορροπία στη συνύπαρξη μεταξύ των ανθρώπων. Κατά πόσο είναι δίκαιη ή όχι περνάει από την κρίση των ανθρώπων και εκφράζεται μέσα από τα διάφορα πολιτικά συστήματα.
Ας δούμε όμως τον άνθρωπο σαν άτομο, με τις όποιες ατέλειές του και τα αδύνατα σημεία του.
• Υπάρχουν αυτοί που έχουν την τάση να υπερχρεώνονται δίχως να τους απασχολεί ο τρόπος αποπληρωμής του χρέους. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω υπερεκτίμησης του εαυτού, χωρίς την ανάλογη αυτοκριτική και με χαρακτηριστική ετερομομφική συμπεριφορά.
• Υπάρχουν τα άτομα που ζουν μέσα από έντονα συναισθήματα που προκαλούνται από ιδιαίτερα παρακινδυνευμένες οικονομικές επιλογές. Ένα είδος τζόγου, με τις όποιες καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να προκύψουν.
• Υπάρχουν αυτοί που τους χαρακτηρίζει η παθολογική υπερχρέωση λόγω έλλειψης αυτοελέγχου και βιώνουν την άμεση ανάγκη για ευχαρίστηση.
• Υπάρχουν αυτοί που νιώθουν ότι έχουν πλάτες γιατί καλύπτουν συνεχώς τις σπατάλες τους και οι ίδιοι δοκιμάζουν την σχέση με αυτούς τους ανθρώπους στο κατά πόσο τους αγαπάνε και τους στηρίζουν εμπράκτως.
• Υπάρχουν τα άτομα που βιώνουν ένα υπαρξιακό κενό και έντονη μοναξιά και δίνουν τα χρήματά τους σε ανούσιες επιλογές και στερούν από τον εαυτόν τους τα βασικά.
• Υπάρχουν εκείνοι που στην θέση ενός συναισθηματικού κενού, τους γεμίζει η ιδέα κάποιας μελλοντικής αγοράς και όχι η ίδια η αγορά, που όταν την πραγματοποιήσουν αμέσως θα σκέπτονται την επόμενη για να νιώθουν χαρούμενοι.
• Υπάρχουν οι συντηρητικοί που μελετούν πολύ προσεκτικά την κάθε δαπάνη τους κατά πόσο τους είναι ουσιαστικά χρήσιμη και αναγκαία. Δεν είναι θύματα του καταναλωτισμού αλλά ούτε τσιγκούνηδες. Ο δε τσιγκούνης έχει μια αντικειμενική δυσκολία στην ενσυναίσθηση που συνοδεύεται από υπαρξιακή μοναξιά και ανασφάλεια.
• Τέλος υπάρχουν και οι επενδυτές που ξοδεύουν χρόνο, ενέργεια και είναι εις βάρος άλλων αναγκών τους, όπως είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, προκειμένου να πετύχουν οι οικονομικές τους επενδύσεις. Εκεί συχνά δύσκολα μπαίνει ένα όριο, ιδιαίτερα όταν οι επενδύσεις είναι επιτυχημένες.
Στο σήμερα με τον σύγχρονο τρόπο συναλλαγών όπως είναι οι διάφορες πιστωτικές κάρτες και μη, ο άνθρωπος εύκολα ξεφεύγει από τον όποιο οικονομικό του προγραμματισμό και ξοδεύει με ευκολία πολύ περισσότερα, με ότι αυτό να σημαίνει για την ψυχολογία του.
Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά:
Στον ανθρώπινο εγκέφαλο υπάρχουν δύο συγκεκριμένες περιοχές, η αμυγδαλή και ο προμετωπιαίος λοβός, όπου όταν κερδίζουμε ή χάνουμε σε χρήματα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη λήψη των αποφάσεων, μέσα από την επεξεργασία όλων των πληροφοριών. Η αμυγδαλή κυρίως παίζει καθοριστικό ρόλο και στη διαχείριση των συναισθημάτων όπως είναι εκείνο του φόβου. Εκεί γίνεται η επεξεργασία των όποιων πρόσφατων ερεθισμάτων εισέρχονται στον εγκέφαλο και συγκρίνονται με τις όποιες προηγούμενες εμπειρίες και έτσι λαμβάνονται οι αποφάσεις.
Εδώ ταιριάζει αυτό που λέγεται ότι «εάν δεν πάθεις δεν θα μάθεις». Υπάρχουν βέβαια και πολλοί άνθρωποι που δεν μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω πολλών παραγόντων, όπως το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσαν, το αξιακό σύστημα που έχουν διαμορφώσει, τις όποιες σχεσιακές εμπειρίες είχαν, τη δομή της προσωπικότητας τους, τη δομή της κοινωνίας στην οποία ζουν, τα πιστεύω τους, το εκπαιδευτικό τους επίπεδο κ.α.
Στη σημερινή εποχή με την τεράστια ανάπτυξη και διάδοση του διαδικτύου, η ενημέρωση πηγαίνει άμεσα σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Αυτό που χρειάζεται είναι η συστηματική και μεθοδική μόρφωση και παιδεία των ανθρώπων. Όσο αυτό επιτυγχάνεται τόσο μειώνεται ο άκρατος ανθρώπινος εγωισμός και εδραιώνεται μία ουσιαστική ανθρώπινη συνύπαρξη, που μέσα από την αλληλεπίδραση ωφελούνται όλοι.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής