Η ευγνωμοσύνη είναι ένα συναίσθημα που μπορούμε να νιώσουμε μία δεδομένη στιγμή ή είναι μία γενικότερη στάση ζωής που χαρακτηρίζει ένα άτομο ως ευγνώμων; Σίγουρα κάποιος που είναι ευγνώμων έχει και άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του όπως την αισιοδοξία και την ελπίδα, που συμβάλουν στο να ζει μία ζωή ισορροπημένη και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις αντιξοότητες της ζωής.
Ας δούμε τα χαρακτηριστικά της ευγνωμοσύνης ως έννοια:
1. Η ευγνωμοσύνη υπάρχει σαν συναίσθημα που το βιώνουμε όταν κάποιος μας κάνει κάτι πολύ καλό και εμείς το αναγνωρίζουμε. Αυτή η αναγνώριση μπορεί και να απευθύνεται στον Θεό, στη φύση, στην καλή μου τύχη.
2. Υπάρχει σαν μία ικανότητα έμφυτη μέσα μας στο να αναγνωρίζουμε τα θετικά στην καθημερινότητά μας και στο τι καλό κάνουν οι άλλοι για μας. Τότε αυθόρμητα αντιδρούμε με συμπεριφορές αναγνώρισης και αποτελεί μία στάση ζωής για μάς.
3. Ο βαθμός έκφρασης της ευγνωμοσύνης επηρεάζεται άμεσα από τα διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια και συμβάλει στη διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων καθώς και στις ομαδικές μας σχέσεις.
Έχει παρατηρηθεί ότι οι ευγνώμονες είναι άτομα που τους χαρακτηρίζει η μειωμένη ευερεθιστότητα, εχθρικότητα, καταθλιπτική διάθεση και γενικότερα παρουσιάζουν μία μειωμένη ευαλωτότητα σε συναισθηματικό επίπεδο. Βιώνουν μία ζωή πιο ευχαριστημένη, με νόημα και γεμάτη δημιουργικότητα καθώς και με μία ανεπτυγμένη αίσθηση αυτονομίας. Αυτό έχει σαν κοινωνικό αντίκρισμα να κάνουν πιο εύκολα σχέσεις εμπιστοσύνης που τις χαρακτηρίζει η δοτικότητα και η κατανόηση.
Σαν συνεπακόλουθο αυτής της κατάστασης είναι η καλύτερη ψυχική ισορροπία. Τα οφέλη της φαίνονται στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των μετα-τραυματικών καταστάσεων που οδηγούν σε ανάλογη ψυχολογική ωρίμανση. Έτσι το άτομο γίνεται πιο δυνατό από πριν, αναπτύσσοντας καινούργιες αξίες και στόχους ζωής, καθώς και μεγαλύτερη ενσυναίσθηση που βοηθά στο σχετίζεσθε με τους άλλους.
Τα καλά που μας δίνει το βίωμα της ευγνωμοσύνης είναι:
1. Να αναγνωρίζουμε και να εκτιμούμε ότι έχουμε γύρω μας, να μπορούμε να δούμε την ομορφιά της φύσης. Να απολαμβάνουμε την κάθε μας στιγμή δίχως τίποτα να θεωρούμε δεδομένο.
2. Να είμαστε σε θέση να ανακαλύψουμε και να εκτιμήσουμε ότι καλό μάς συμβαίνει στη ζωή μας, χωρίς να δίνουμε χώρο στο ανικανοποίητο. Εδώ βοηθά το να κάνουμε στο τέλος της ημέρας την άσκηση με το να καταγράψουμε τρία καλά που βιώσαμε. Έτσι τα κάνουμε συγκεκριμένα και δεν τα προσπερνάμε σαν κάτι δεδομένο και μειωμένης αξίας.
Χρειάζεται να επισημάνουμε ότι η ευγνωμοσύνη πηγάζει από ανθρώπους που έχουν μία σταθερή συναισθηματική βάση. Σε αντίθετη περίπτωση όχι μόνο δεν παράγεται, αλλά έχουν την πεποίθηση ότι οι άλλοι τους χρωστάνε, ή ότι οι ίδιοι νιώθουν κατώτεροι και δεν αξίζουν την αποδοχή και κατανόηση των άλλων.
Η διεργασία της ευγνωμοσύνης είναι τελικά μία πολύ προσωπική εσωτερική διεργασία που καλλιεργείται σε διαφορετικό βαθμό στους ανθρώπους.
Είναι μεγάλη υπόθεση να πούμε ότι, δοξάζω τον Θεό που είμαι ζωντανός και χαίρομαι ότι ζω, με τους ανθρώπους που εκτιμώ και αγαπώ. Με τις αισθήσεις μου να λειτουργούν και να απολαμβάνω την κάθε στιγμή της ζωής μου. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ζούμε στον «Παράδεισο» γιατί η θλίψη και ο πόνος είναι δίπλα μας.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής