Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα η πορεία του σύγχρονου ανθρώπου ξεκίνησε περίπου πριν 100.000 χρόνια, όταν ο Homo sapiens που προϋπήρχε από 200.000 χρόνια, υιοθέτησε τη χρήση των λέξεων. Η ανάπτυξη μίας ολοκληρωμένης γλώσσας συνοδεύεται από την αντίστοιχη ανάπτυξη της σκέψης, της γνώσης και κατά συνέπεια της εξυπνάδας (intelligence), όπως την εννοούμε σήμερα.
Με την 4η βιομηχανική επανάσταση του 21ου αιώνα και την δημιουργία του GPT-4 (General Pretrained Transformer 4) με την AI (artificial intelligence – τεχνητή νοημοσύνη), τέθηκε στο εμπόριο ένα σύστημα του οποίου οι δυνατότητες συγκρίνονται με την ανθρώπινη εξυπνάδα στη χρήση της γλώσσας.
Η ανθρώπινη σκέψη και η κατανόηση αφηρημένων εννοιών είναι τα στοιχεία που διαφοροποιούν τον Homo sapiens από το ζωικό βασίλειο. Ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται και από τις υποκειμενικές του εμπειρίες, όλο το εύρος των συναισθημάτων του, την ενσυναίσθηση, την ανάπτυξη της επίγνωσης της συνειδητότητας καθώς και της συνείδησής του.
Οι ειδικοί μέχρι σήμερα συμφωνούν ότι οι αλγόριθμοι της τεχνητής νοημοσύνης δεν έχουν συνείδηση. Μπαίνει βέβαια το ερώτημα αν θα είναι για πάντα έτσι ή αυτό θα αλλάξει μέσα από την ανεξέλεγκτη εξέλιξή της. Εδώ τίθεται ένα θέμα ηθικής υπευθυνότητας του ανθρώπου ως προς τις δυνατότητες και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Μία πλευρά της συνείδησης είναι η αυτοεπίγνωση που πολλοί ειδικοί της ΑΙ προσπαθούν να καλλιεργήσουν μέσα από το «ένστικτο της αυτοσυντήρησης» στις μηχανές. Όπως αναφέρει ο πρωτοπόρος της ΑΙ Yoshua Bengio, κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ επικίνδυνο, γιατί έτσι δημιουργείται ένα νέο είδος πολύ πιο έξυπνο από τον άνθρωπο. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε υπαρκτό κίνδυνο για την ανθρωπότητα.
Η συνείδηση καλλιεργείται σε μία ύπαρξη που αποτελείται από ένα «σώμα» και έναν «νου», όταν τα φυσικά χαρακτηριστικά αυτού του συστήματος συνδέονται άμεσα με την υποκειμενική του εμπειρία.
Έτσι ένα σύστημα γίνεται συνειδητό όταν ενσωματώνει περισσότερες πληροφορίες από το καθένα των υποσυστημάτων του. Μία ΑΙ μπορεί να αποκτήσει συνείδηση εάν θα είχε ενσωματωμένο έναν μηχανισμό που θα καθοδηγούσε την προσοχή της. Έτσι ενσωματώνει παραστάσεις και δεδομένα ανώτερης τάξης, έτσι όπως ο άνθρωπος καλλιεργεί τις σκέψεις του πάνω σε άλλες σκέψεις πιο εξελιγμένες και αναπτύσσει τη συνειδητότητα του.
Τα συστήματα της ΑΙ ως ιδιαίτερα εξελιγμένα, εκπαιδεύονται με το περιεχόμενο του παγκόσμιου Internet που περιέχει συζητήσεις ειδικών, δημοσιεύσεις, άπειρους προβληματισμούς και συμπεράσματα. Αυτή η ταχύτατη εξέλιξη της ΑΙ αναπόφευκτα μάς βάζει μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις ηθικής, νομικής και πρακτικές.
Ήδη η ΑΙ συμβάλλει καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε σε διάφορους τομείς, όπως η αρχιτεκτονική, η ιατρική, το δίκαιο κ.ά. Οι εξελιγμένοι αλγόριθμοι και το "Vibe coding" δίνουν λύσεις και απαντήσεις άμεσα σε δύσκολες και περίπλοκες καταστάσεις που ο άνθρωπος θα χρειαζόταν πολύ χρόνο, γνώσεις και εμπειρία.
Όπως είπε και ο ιδρυτής της Microsoft Bill Gates, σε λιγότερο από μία δεκαετία με την τεχνητή νοημοσύνη θα έχουμε εξαιρετικές ιατρικές συμβουλές και σπουδαία διδασκαλία με συνέπεια την απώλεια πολλών θέσεων εργασίας και το αποκάλεσε «ελεύθερη νοημοσύνη». Είναι τόσο γρήγορη η ανάπτυξή της και χωρίς όριο που την καθιστά λίγο τρομακτική γιατί δεν γνωρίζουμε τις επιπτώσεις της στην ανθρώπινη συμπεριφορά στο μέλλον.
Κάτι όμως που δεν θα μπορέσει να έχει η ΑΙ είναι το συναίσθημα, η διαίσθηση, η φαντασία, η ενσυναίσθηση, το ασυνείδητο και η δημιουργικότητα. Γιατί, όπως είπε προσφάτως προς τον Elon Musk ο Keanu Reeves, γνωστός και αγαπητός ηθοποιός για τις πολύ ανθρώπινες απόψεις του, η δημιουργικότητα δεν καλλιεργείται από υπολογισμούς, αλλά από την εμπειρία, τον πόνο, την αγάπη και την ελπίδα. Θα μπορούσε ποτέ μία μηχανή να ξέρει πως είναι να νιώθει κανείς όταν χάνει κάτι; Και συμπληρώνω λέγοντας ξέρει η μηχανή τι θα πει «νόημα ζωής»; Γιατί απλά δεν έχει ΖΩΗ.
Τελειώνοντας εδώ κάποιους προβληματισμούς μου, εύχομαι ο άνθρωπος να κάνει τη σωστή χρήση αυτού του δημιουργήματός του ώστε να υπηρετεί το δικό του ευ ζην. Βέβαια αυτό προϋποθέτει και την ανάλογη εκπαίδευση που αν περιμένει να του την δώσει η ΑΙ πολύ φοβάμαι ότι θα χάσει την προσωπική του ελευθερία.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής